موضوع : بررسی اختلاف در تلبیه حج

بررسی تلبیه حج

لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ

در شکل گفتن تلبیه ، بعض قلیلی از محبین معصومین علیهم السلام اختلاف کرده اند و البته بر دیگران هم ایراد میگیرند که اشتباه میگویید !!! و از این رو اغلب احادیث تلبیه را جمع کردم تا برای اهل انصاف ظاهر شود و البته تقاضا دارم اگر حدیثی از قلم افتاده ، در پایین این مقاله ،بخش ارسال نظرات آن حدیث را ارسال نمایید . متشکرم

الف –مشهور علمای شیعه =  النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ  در ۱۵ مورد از منابع حدیثی شیعه موجود است

ب –بعض قلیل                =   النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ  در ۳ مورد از منابع حدیثی شیعه موجود است

احادیث النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ (بخش الف)

۱- من لا یحضره الفقیه  ج۲ ص۳۲۶ / وسائل الشیعة  ج۱۲ ص۳۷۹ / الوافي  ج۱۲ ص۵۵۲ :  وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ : جَاءَ جَبْرَئِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ لَهُ إِنَّ التَّلْبِيَةَ شِعَارُ الْمُحْرِمِ فَارْفَعْ صَوْتَكَ بِالتَّلْبِيَةِ: لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ  .

سیدی و مولای حضرت امام  اميرالمؤمنين عليه السّلام فرمودند : جبرئيل عليه السّلام بسوى رسول الله صلّى اللّٰه عليه و آله آمد، و به ایشان عرضه داشت: لبّيك گفتن ، شعار محرم است، پس صداى خود را به تلبيه بلند كن ، كه: لبّيك اللّهمّ‌ لبّيك، لبّيك، لا شريك لك لبّيك. انّ‌ الحمد و النّعمة لك و الملك، لا شريك لك لبيك.

۲- من لا یحضره الفقیه  ج۲ ص۳۲۵/الوافي  ج۱۲ ص۵۵۲/وسائل الشیعة  ج۱۲ ص۳۸۴ : رَوَى النَّضْرُ بْنُ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ : «لَمَّا لَبَّى رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ : لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ  ، لَبَّيْكَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّيْكَ » وَ كَانَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يُكْثِرُ مِنْ ذِي الْمَعَارِجِ وَ كَانَ يُلَبِّي كُلَّمَا لَقِيَ رَاكِباً أَوْ عَلاَ أَكَمَةً أَوْ هَبَطَ وَادِياً وَ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ وَ فِي أَدْبَارِ الصَّلَوَات

نضر بن سويد، از عبد اللّه بن سنان از سیدی و مولای حضرت امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه گفت حضرت فرمودند : رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله چون تلبيه آغاز كرد، گفت: «لبّيك اللّهم لبّيك، لبّيك لا شريك لك لبّيك، انّ‌ الحمد و النّعمة لك و الملك، لا شريك لك لبّيك ، لبّيك ذا المعارج لبّيك». .و ذى المعارج را بسيار تكرار ميكرد، و هر زمان كه با سوارى برخورد ميكرد، يا بر تپه‌اى بالا ميرفتند، يا به درّه‌اى فرود مى‌آمدند ، و در آخر شب و در تعقيب نمازها تلبیه میگفتند .

۲-الکافي  ج۴ ص۲۴۹ / الوافي  ج۱۲ ص۱۷۸ / وسائل الشیعة  ج۱۱ ص۲۲۳ /بحار الأنوار  ج۲۱ ص۳۹۶ :  …ذَكَرَ أَنَّهُ حَيْثُ لَبَّى قَالَ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ اَلْحَمْدَ وَ اَلنِّعْمَةَ لَكَ وَ اَلْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ وَ كَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يُكْثِرُ مِنْ ذِي اَلْمَعَارِجِ وَ كَانَ يُلَبِّي كُلَّمَا لَقِيَ رَاكِباً أَوْ عَلاَ أَكَمَةً أَوْ هَبَطَ وَادِياً وَ مِنْ آخِرِ اَللَّيْلِ وَ فِي أَدْبَارِ اَلصَّلَوَاتِ …

همانند حدیث بالا در کتب دیگر …امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند : رسول الله صلی الله علیه و آله به هنگام تلبيه چنين مى‌فرمود:«لبّيك اللّهمّ‌ لبّيك لبّيك لا شريك لك لبّيك إنّ‌ الحمد و النّعمة لك و الملك لا شريك لك». آن بزرگوار عبارت «لبيّك ذى المعارج» را بسيار تكرار مى‌كرد. و هر زمان كه با يك سوارى ملاقات مى‌كرد، يا در تپّه‌اى بالا مى‌رفت، يا به درّه‌اى فرود مى‌آمد، در پايان شب و در تعقيب نمازها تلبیه مى‌گفتتند…

۳- الکافي  ج۴ ص۳۳۵/ تهذيب الأحكام  ج۵ ص۹۱ /الوافي  ج۱۲ ص۵۵۰ /  وسائل الشیعة  ج۱۲ ص۳۸۲ : الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ صَفْوَانَ وَ اِبْنِ أَبِي عُمَيْرٍ جَمِيعاً عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: … التَّلْبِيَةُ أَنْ تَقُولَ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ  ،  لَبَّيْكَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ دَاعِياً إِلَى دَارِ السَّلاَمِ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ غَفَّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ أَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ذَا الْجَلاَلِ وَ اَلْإِكْرَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعَادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تَسْتَغْنِي وَ يُفْتَقَرُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ إِلَهَ اَلْحَقِّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ اِبْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ يَا كَرِيمُ لَبَّيْكَ تَقُولُ هَذَا فِي دُبُرِ كُلِّ صَلاَةٍ مَكْتُوبَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ وَ حِينَ يَنْهَضُ بِكَ بَعِيرُكَ وَ إِذَا عَلَوْتَ شَرَفاً أَوْ هَبَطْتَ وَادِياً أَوْ لَقِيتَ رَاكِباً أَوِ اِسْتَيْقَظْتَ مِنْ مَنَامِكَ وَ بِالْأَسْحَارِ وَ أَكْثِرْ مَا اِسْتَطَعْتَ وَ اِجْهَرْ بِهَا وَ إِنْ تَرَكْتَ بَعْضَ التَّلْبِيَةِ فَلاَ يَضُرُّكَ غَيْرَ أَنَّ تَمَامَهَا أَفْضَلُ وَ اِعْلَمْ أَنَّهُ لاَ بُدَّ لَكَ مِنَ التَّلْبِيَاتِ الْأَرْبَعَةِ الَّتِي كُنَّ فِي أَوَّلِ الْكَلاَمِ وَ هِيَ الْفَرِيضَةُ وَ هِيَ التَّوْحِيدُ وَ بِهَا لَبَّى الْمُرْسَلُونَ وَ أَكْثِرْ مِنْ ذِي الْمَعَارِجِ فَإِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَانَ يُكْثِرُ مِنْهَا …

سیدی و مولای حضرت امام صادق علیه السلام  فرمودند:  … تلبیه این است لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ذَا الْمَعَارِجِ  لَبَّيْكَ  ، لَبَّيْكَ دَاعِياً إِلَى دَارِ السَّلاَمِ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ غَفَّارَ الذُّنُوبِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ أَهْلَ التَّلْبِيَةِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ذَا الْجَلاَلِ وَ اَلْإِكْرَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ الْمَعَادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تَسْتَغْنِي وَ يُفْتَقَرُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ إِلَهَ اَلْحَقِّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِيلِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ اِبْنُ عَبْدَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ يَا كَرِيمُ لَبَّيْكَ این ذکر را بعد از هر نماز واجب یا نافله ، هنگام برخاستن شترت (حرکت وسیله نقلیه)، هنگامی که به بلندی صعود می‌کنی یا به دره‌ای فرود می‌آیی، هنگامی که با سواری ملاقات می‌کنی، هنگامی که از خواب بیدار می‌شوی، و در سحرهای (نزدیک اذان صبح). تا جایی که می‌توانی آن را بگو و با صدای بلند بگو. اگر بخشی از تلبیه را جا انداختی، به تو ضرر نمی‌رساند، اما کامل کردن آن بهتر است. بدان که باید آن چهار تلبیه‌ای را که در ابتدای سخن بود بگویی، که آن [چهار تلبیه] فریضه و توحید است. و پیامبران هم چنین گفتند و رسول الله صلی الله علیه و آله این را لبیک می‌گفتند، و ذکر “ذی المعارج” را بسیار بگو، زیرا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آن را بسیار می‌گفتند … حدیث ادامه دارد

۴- مستدرك الوسائل  ج۹ ص۱۷۷ : الصَّدُوقُ فِي الْمُقْنِعِ ، فَإِذَا اِسْتَوَتْ بِكَ الْأَرْضُ رَاكِباً كُنْتَ أَمْ مَاشِياً فَقُلْ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ هَذِهِ اَلْأَرْبَعُ مُفْتَرَضَاتٌ.

پس هنگامی که زمین زیر پای تو هموار شد، خواه سواره باشی یا پیاده، بگو:  لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک لبیک.  این چهار [جمله] واجب است.

۵- قرب الإسناد (مرحوم حمیری قمی که در دوران حضرات امامین علی هادی و حسن عسکری علیهماالسلام و صلوات الله ، زندگی میکرده) ج۱ ص۱۲۵ / بحار الأنوار  ج۹۶ ص۱۸۳ : حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَلْحَمِيدِ اَلْعَطَّارُ قَالَ: حَدَّثَنِي عَاصِمُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يَقُولُ: «إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ لَمَّا اِنْتَهَى إِلَى الْبَيْدَاءِ حَيْثُ الْمِيلِ قُرِّبَتْ لَهُ نَاقَةٌ فَرَكِبَهَا، فَلَمَّا اِنْبَعَثَتْ بِهِ لَبَّى بِالْأَرْبَعِ فَقَالَ: لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ . ثُمَّ قَالَ: هَاهُنَا يُخْسَفُ بِالْأَخَابِثِ…

هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به بیداء رسید، جایی که [فاصله] یک میل بود، شتری برای او نزدیک آورده شد و بر آن سوار شد. وقتی [شتر] به راه افتاد، با [همان] چهار [جمله] تلبیه گفتند :  لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک  لا شریک لک.  سپس فرمودند : ‘اینجا، بدکاران در زمین فرو می‌روند… {اشاره به دوران ظهور سیدی و مولای حضرت امام مهدی صلوات الله علیه و عجل الله فرجه} 

۶-  الجعفریات (الأشعثیات)  ,  جلد۱  ,  صفحه۶۴ (اَبوعَلی مُحمّد بن اَشْعَث کوفی (زنده در ۳۱۳ ه‍.ق)) / مستدرك الوسائل  ج۹ ص۱۷۹ : قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ : أَخْبَرَنِي أَبِي عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ أَنَّ تَلْبِيَةَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَانَتْ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ اَلْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ .

سیدی و مولای حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند  جابر بن عبدالله انصاری به من خبر داد که تلبیه رسول الله صلی الله علیه و آله چنین بود : لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ اَلْحَمْدَ وَ اَلنِّعْمَةَ لَكَ وَ اَلْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ .

۷- عوالي اللئالي  ج۱ ص۱۳۰ : أَنَّهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَانَ يَقُولُ فِي تَلْبِيَتِهِ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ .

سرور مخلوقات سیدی و مولای حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله برای تلبیه چنین می‌گفتند : لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ .

۸- فقه الرضا علیه السلام  ج۱ ص۲۱۴ : … ثُمَّ تُلَبِّي سِرّاً بِالتَّلْبِيَاتِ الْأَرْبَعِ وَ هِيَ الْمُفْتَرَضَاتُ تَقُولُ لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ هَذِهِ الْأَرْبَعَةُ مَفْرُوضَاتٌ وَ تَقُولُ لَبَّيْكَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ تُعِيدُ وَ الْمَعَادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ دَاعِياً إِلَى دَارِ السَّلاَمِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ يَا كَرِيمُ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ اِبْنُ عَبْدَيْكَ بَيْنَ يَدَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَبَّيْكَ وَ أَكْثِرْ مِنْ ذِي الْمَعَارِج…

{پیدایش این کتاب در زمان مجلسی دوم است}در حدیثی طولانی در کتابی که منصوب است به سیدی و مولای حضرت امام علی الرضا علیه السلام فرمودند : سپس به صورت آهسته چهار تلبیه می گویی که واجب است لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ  این چهار تلبیه واجب بود {در ادامه مستحب} و بگو لَبَّيْكَ ذَا الْمَعَارِجِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ تُبْدِئُ وَ تُعِيدُ وَ الْمَعَادُ إِلَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ دَاعِياً إِلَى دَارِ السَّلاَمِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ كَشَّافَ الْكُرَبِ الْعِظَامِ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ يَا كَرِيمُ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ عَبْدُكَ وَ اِبْنُ عَبْدَيْكَ بَيْنَ يَدَيْكَ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَبَّيْكَ وَ أَكْثِرْ مِنْ ذِي الْمَعَارِج

۹-تفسير جناب علی بن ابراهیم قمی (استاد مرحوم کلینی صاحب کتاب کافی که اغلب احادیث کافی از ایشان روایت شده)  ج۲ ص۱۵۴ / تفسير الصافي  ج۴ ص۱۳۱ /بحار الأنوار  ج۹ ص۲۲۹ / تفسير كنز الدقائق  ج۱۰ ص۱۹۵ :  وَ أَمَّا قَوْلُهُ «ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلاً مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ مٰا مَلَكَتْ أَيْمٰانُكُمْ مِنْ شُرَكٰاءَ فِي مٰا رَزَقْنٰاكُمْ»  فَإِنَّهُ كَانَ سَبَبُ نُزُولِهَا أَنَّ قُرَيْشاً وَ اَلْعَرَبَ كَانُوا إِذَا حَجُّوا يُلَبُّونَ وَ كَانَتْ تَلْبِيَتُهُمْ «لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ» وَ هِيَ تَلْبِيَةُ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ الْأَنْبِيَاءِ،

 سبب نزول قول خداوند در سوره روم آیه ۲۸ …  آن بود که قریش و عرب‌ها، هنگامی که حج می‌گزاردند، تلبیه می‌گفتند، و تلبیه آن‌ها این‌گونه بود لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ  و این تلبیه حضرت ابراهیم علیه السلام و انبیاء بود … حدیث ادامه دارد.

۱۰- بحار الأنوار  ج۹۶ ص۳۳۷ : … وَ لَبِّ إِذَا عَلَوْتَ شَرَفَ اَلْبَيْدَاءِ وَ إِذَا هَبَطْتَ اَلْوَادِيَ وَ إِذَا رَأَيْتَ رَاكِباً وَ تَقُولُ فِي تَلْبِيَتِكَ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ اَلْحَمْدَ وَ اَلنِّعْمَةَ لَكَ وَ اَلْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ وَ هِيَ تَلْبِيَةُ اَلنَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ .

در حدیثی طولانی در آداب حج تا اینجا میرسد که میفرماید : … هنگامی که بر بلندی‌های بیابان بالا رفتی و هنگامی که به دره‌ها فرود آمدی و هنگامی که راکبی را دیدی، در تلبیه‌ات بگو: «لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک، و الملک لا شریک لک» و این تلبیه رسول الله (صلى الله عليه و آله) است.

۱۱-تفسير القمي، ج‏۱، ص: ۶۹ / بحار الأنوار  ج۹۶ ص۹۳ : … ثم يلبي من الميقات الذي وقته رسول الله صلی الله علیه و آله فيلبي و يقول «لبيك اللهم لبيك- لبيك لا شريك لك لبيك- إن الحمد و النعمة لك و الملك لا شريك لك لبيك- حجة [بحجة] بعمرة تمامها و بلاغها عليك فإذا دخل مكة و نظر إلى أبيات مكة قطع التلبية …

در حدیثی طولانی جناب علی بن ابراهیم قمی رحمة الله علیه در تفسیر آیه وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ- فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْي‏… تا میرسد به این قسمت : …سپس از میقات‌هایی که رسول الله (صلى الله عليه وآله) تعیین فرموده است، تلبیه می‌گوید و می‌گوید: «لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک لبیک.»… و هنگامی که به مکّه وارد می‌شود و به خانه‌های مکّه را دید ، تلبیه را قطع می‌کند

۱۲-تهذيب الأحكام  ج۵ ص۸۴ / الإستبصار  ج۲ ص۱۶۹ / الوافي  ج۱۲ ص۵۴۹ : اَلْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَنِ التَّهَيُّؤِ لِلْإِحْرَامِ فَقَالَ «فِي مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ فَقَدْ صَلَّى فِيهِ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ قَدْ تَرَى نَاساً يُحْرِمُونَ مِنْهُ فَلاَ تَفْعَلْ حَتَّى تَنْتَهِيَ إِلَى الْبَيْدَاءِ حَيْثُ الْمِيلُ فَتُحْرِمُونَ كَمَا أَنْتُمْ فِي مَحَامِلِكُمْ تَقُولُ – لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ بِمُتْعَةٍ بِعُمْرَةٍ إِلَى اَلْحَجِّ » .

معاویة بن وهب گوید از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام  پرسيدم: چگونه بايد مهياى احرام بشوم‌؟ امام علیه السلام فرمودند: در مسجد شجره نماز احرام بخوان كه رسول خدا در آن مكان نماز خواند و احرام بست. و تو خواهى ديد كه ديگران در مسجد شجره صدا به لبيك بلند مى‌كنند و به حال احرام درمى‌آيند، ولى تو لبيك مگو تا به شنزار بيداء برسى، آن‌جا كه يك ميل (يك سوم فرسخ) تا مسجد شجره فاصله دارد. در آن‌جا گرچه بر كجاوه سوار باشيد، لبيك بگوييد و به حال احرام درآييد. بگوييد:«لبيك اللهم لبيك. لبيك لا شريك لك لبيك. ان الحمد و النعمة لك. و الملك لا شريك لك».

۱۳-الخصال (شیخ صدوق)  ج۲ ص۶۰۳ / بحار الأنوار  ج۱۰ ص۲۲۲ / عوالم العلوم  ج۲۰ ص۵۷۹ : حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ … اِجْتِنَابُ الرَّفَثِ وَ الْفُسُوقِ وَ الْجِدَالِ فِي الْحَجِّ وَ لاَ يُجْزِي فِي النُّسُكِ اَلْخَصِيُّ لِأَنَّهُ نَاقِصٌ وَ يَجُوزُ الْمَوْجُوءُ إِذَا لَمْ يُوجَدْ غَيْرُهُ وَ فَرَائِضُ الْحَجِّ الْإِحْرَامُ وَ اَلتَّلْبِيَةُ الْأَرْبَعُ وَ هِيَ لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ وَ الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ لِلْعُمْرَةِ فَرِيضَةٌ وَ رَكْعَتَاهُ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَرِيضَةٌ …

در حدیثی طولانی سیدی و مولای حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند : …خوددارى از عمل زناشوئى و دروغ و ستيز در حجّ‌ . گوسفندى كه تخم آن را كشيده باشند به عنوان قربانى كفايت نمى‌كند  واجبات حج عبارتند از:احرام،گفتن چهار لبّيك:«لبيك اللهمّ‌ لبّيك،لبّيك لا شريك لك لبّيك،انّ‌ الحمد و النّعمة لك و الملك،لا شريك لك.»؛طواف خانۀ خدا براى عمره،واجب است و دو ركعت نمازش كه در مقام ابراهيم خوانده مى‌شود …

۱۴-الأصول الستة عشر (از منابع قدیمی شیعه) – چاپ دار الشبستری  ج۱ ص۲۱  :  عن عاصم بن حميد الحناط قال سمعت ابا عبد اللّه عليه السلام يقول: ان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله لما انتهى الى البيدا حيث الميلين انيخت له ناقته فركبها فلما انبعثت (انبعث خ د) به لبى باربع فقال لبيك لا شريك لك لبيك ان الحمد و النعمة لك و الملك لا شريك لك ثم قال حيث يخسف بالاخابث .

شنیدم که حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می‌فرمودند: هنگامی که رسول خدا (صلى الله علیه و آله) به بیداء، جایی که به اندازه دو میل است ، رسیدند ، شترشان برای ایشان خوابانده شد و آن حضرت بر آن سوار شدند . پس هنگامی که شتر به حرکت درآمد، چهار بار تلبیه گفتند : «لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک.» سپس فرمودند : اینجا جایی است که زمین، افراد شرور را فرو می‌برد.

۱۵- دعائم الإسلام  ج۱ ص۳۰۲ / بحار الأنوار  ج۹۶ ص۱۴۰ / مستدرك الوسائل (حاجی نوری رحمة الله علیه)  ج۹ ص۱۸۰ : أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لَمَّا أَشْرَفَ عَلَى الْبَيْدَاءِ أَهَلَّ بِالتَّلْبِيَةِ وَ الْإِهْلاَلُ رَفْعُ اَلصَّوْتِ فَقَالَ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَمْ يَزِدْ عَلَى هَذَا .

هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مشرف بر بیداء شد، به تلبیه گفتن پرداخت، و اهلال به معنای بلند کردن صداست. پس ایشان میگفتند : لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک. و بر این نیفزود.

اختلاف در شکل تلبیه :

۱- لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ

۲- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ

۳- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ 

۴- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ 

۵- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۶- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ        لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ اَلْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۷- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۸- لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۹- لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۱۰-لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۱۱-لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ 

۱۲-لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ

۱۳- لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

۱۴-                      لبيك لا شريك لك لبيك ان الحمد و النعمة لك و الملك لا شريك لك

۱۵-لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

احادیث النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ  (بخش ب)

۱- التفسير المنسوب إلى الإمام الزکی الحسن العسكري عليه السلام، ص: ۳۲ /علل الشرایع  ج۲ ص۴۱۶ /عيون الأخبار  ج۱ ص۲۸۲ / بشارة المصطفی (ص)  ج۱ ص۲۱۲/ تفسیر البرهان  ج۱ ص۱۱۱ : حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْقَاسِمِ اَلْأَسْتَرْآبَادِيُّ اَلْمُفَسِّرُ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي يُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبَوَيْهِمَا عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ  مَا تَفْسِيرُهُ فَقَالَ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنِ اَلْبَاقِرِ عَنْ زَيْنِ اَلْعَابِدِينَ عَنْ أَبِيهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنَّ رَجُلاً جَاءَ إِلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقَالَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ  مَا تَفْسِيرُهُ فَقَالَ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ  هُوَ أَنْ عَرَّفَ عِبَادَهُ بَعْضَ نِعَمِهِ عَلَيْهِمْ جُمَلاً إِذْ لاَ يَقْدِرُونَ عَلَى مَعْرِفَةِ جَمِيعِهَا بِالتَّفْصِيلِ لِأَنَّهَا أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُحْصَى أَوْ تُعْرَفَ فَقَالَ لَهُمْ قُولُوا اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْنَا رَبِّ اَلْعَالَمِينَ وَ هُمُ اَلْجَمَاعَاتُ مِنْ كُلِّ مَخْلُوقٍ مِنَ اَلْجَمَادَاتِ وَ اَلْحَيَوَانَاتِ أَمَّا اَلْحَيَوَانَاتُ فَهُوَ يَقْلِبُهَا فِي قُدْرَتِهِ وَ يَغْذُوهَا مِنْ رِزْقِهِ وَ يَحُوطُهَا بِكَنَفِهِ وَ يُدَبِّرُ كُلاًّ مِنْهَا بِمَصْلَحَتِهِ وَ أَمَّا اَلْجَمَادَاتُ فَهُوَ يُمْسِكُهَا بِقُدْرَتِهِ يُمْسِكُ اَلْمُتَّصِلَ مِنْهَا أَنْ يَتَهَافَتَ وَ يُمْسِكُ اَلْمُتَهَافِتَ مِنْهَا أَنْ يَتَلاَصَقَ وَ يُمْسِكُ اَلسَّمٰاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى اَلْأَرْضِ إِلاّٰ بِإِذْنِهِ  وَ يُمْسِكُ اَلْأَرْضَ أَنْ تَنْخَسِفَ إِلاَّ بِأَمْرِهِ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ  قَالَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ  مَالِكُهُمْ وَ خَالِقُهُمْ وَ سَائِقُ أَرْزَاقِهِمْ إِلَيْهِمْ مِنْ حَيْثُ هُمْ يَعْلَمُونَ وَ مِنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ وَ اَلرِّزْقُ مَقْسُومٌ وَ هُوَ يَأْتِي اِبْنَ آدَمَ عَلَى أَيِّ سِيرَةٍ سَارَهَا مِنَ اَلدُّنْيَا لَيْسَ تَقْوَى [متقي] مُتَّقٍ بِزَائِدِهِ وَ لاَ فُجُورُ فَاجِرٍ بِنَاقِصِهِ وَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُ سِتْرٌ وَ هُوَ طَالِبُهُ وَ لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ يَفِرُّ مِنْ رِزْقِهِ لَطَلَبَهُ رِزْقُهُ كَمَا يَطْلُبُهُ اَلْمَوْتُ فَقَالَ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ قُولُوا اَلْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيْنَا وَ ذَكَّرَنَا بِهِ مِنْ خَبَرٍ فِي كُتُبِ اَلْأَوَّلِينَ قَبْلَ أَنْ نَكُونَ فَفِي هَذَا إِيجَابٌ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَى شِيعَتِهِمْ أَنْ يَشْكُرُوهُ بِمَا فَضَّلَهُمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ لَمَّا بَعَثَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ اِصْطَفَاهُ نَجِيّاً وَ فَلَقَ لَهُ اَلْبَحْرَ وَ نَجَّى بَنِي إِسْرَائِيلَ وَ أَعْطَاهُ اَلتَّوْرَاةَ وَ اَلْأَلْوَاحَ وَ رَأَى مَكَانَهُ مِنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ يَا رَبِّ لَقَدْ أَكْرَمْتَنِي بِكَرَامَةٍ لَمْ تُكْرِمْ بِهَا أَحَداً قَبْلِي فَقَالَ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ يَا مُوسَى أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مُحَمَّداً أَفْضَلُ عِنْدِي مِنْ جَمِيعِ مَلاَئِكَتِي وَ جَمِيعِ خَلْقِي قَالَ مُوسَى يَا رَبِّ فَإِنْ كَانَ مُحَمَّدٌ أَكْرَمَ عِنْدَكَ مِنْ جَمِيعِ خَلْقِكَ فَهَلْ فِي آلِ اَلْأَنْبِيَاءِ أَكْرَمُ مِنْ آلِي قَالَ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ يَا مُوسَى أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فَضْلَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَى جَمِيعِ اَلنَّبِيِّينَ كَفَضْلِ مُحَمَّدٍ عَلَى جَمِيعِ اَلْمُرْسَلِينَ فَقَالَ مُوسَى يَا رَبِّ فَإِنْ كَانَ آلُ مُحَمَّدٍ كَذَلِكَ فَهَلْ فِي أُمَمِ اَلْأَنْبِيَاءِ أَفْضَلُ عِنْدَكَ مِنْ أُمَّتِي ظَلَّلْتَ عَلَيْهِمُ اَلْغَمٰامَ  وَ أَنْزَلْتَ عَلَيْهِمُ اَلْمَنَّ وَ اَلسَّلْوىٰ  وَ فَلَقْتَ لَهُمُ اَلْبَحْرَ فَقَالَ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ يَا مُوسَى أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فَضْلَ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ عَلَى جَمِيعِ اَلْأُمَمِ كَفَضْلِهِ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِي فَقَالَ مُوسَى يَا رَبِّ لَيْتَنِي كُنْتُ أَرَاهُمْ فَأَوْحَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ يَا مُوسَى إِنَّكَ لَنْ تَرَاهُمْ وَ لَيْسَ هَذَا أَوَانَ ظُهُورِهِمْ وَ لَكِنْ سَوْفَ تَرَاهُمْ فِي اَلْجِنَانِ جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ اَلْفِرْدَوْسِ بِحَضْرَةِ مُحَمَّدٍ فِي نَعِيمِهَا يَتَقَلَّبُونَ وَ فِي خَيْرَاتِهَا يَتَبَحْبَحُونَ أَ فَتُحِبُّ أَنْ أُسْمِعَكَ كَلاَمَهُمْ قَالَ نَعَمْ يَا إِلَهِي قَالَ اَللَّهُ جَلَّ جَلاَلُهُ قُمْ بَيْنَ يَدَيَّ وَ اُشْدُدْ مِيزَرَكَ قِيَامَ اَلْعَبْدِ اَلذَّلِيلِ بَيْنَ يَدَيِ اَلْمَلِكِ اَلْجَلِيلِ فَفَعَلَ ذَلِكَ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَنَادَى رَبُّنَا عَزَّ وَ جَلَّ يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ فَأَجَابُوهُ كُلُّهُمْ وَ هُمْ فِي أَصْلاَبِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَبَّيْكَ اَللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ اَلْحَمْدَ وَ اَلنِّعْمَةَ لَكَ وَ اَلْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ قَالَ فَجَعَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تِلْكَ اَلْإِجَابَةَ شِعَارَ اَلْحَجِّ ثُمَّ نَادَى رَبُّنَا تَعَالَى يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ إِنَّ قَضَائِي عَلَيْكُمْ أَنَّ رَحْمَتِي سَبَقَتْ غَضَبِي وَ عَفْوِي قَبْلَ عِقَابِي فَقَدِ اِسْتَجَبْتُ لَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَدْعُوَنِي وَ أَعْطَيْتُكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَسْأَلُونِي مَنْ لَقِيَنِي مِنْكُمْ بِشَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صَادِقٌ فِي أَقْوَالِهِ مُحِقٌّ فِي أَفْعَالِهِ وَ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ أَخُوهُ وَ وَصِيُّهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ وَلِيُّهُ مُلْتَزَمٌ طَاعَتُهُ كَمَا يُلْزَمُ طَاعَةُ مُحَمَّدٍ وَ أَنَّ أَوْلِيَاءَهُ اَلْمُصْطَفَيْنَ اَلْمُطَهَّرِينَ اَلْمَيَامِينَ بِعَجَائِبِ آيَاتِ اَللَّهِ وَ دَلاَئِلِ حُجَجِ اَللَّهِ مِنْ بَعْدِهِمَا أَوْلِيَاؤُهُ أُدْخِلُهُ جَنَّتِي وَ إِنْ كَانَتْ ذُنُوبُهُ مِثْلَ زَبَدِ اَلْبَحْرِ قَالَ فَلَمَّا بَعَثَ اَللَّهُ تَعَالَى محمد [مُحَمَّداً] صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ يَا مُحَمَّدُ وَ مٰا كُنْتَ بِجٰانِبِ اَلطُّورِ  إِذْ نَادَيْنَا أُمَّتَكَ بِهَذِهِ اَلْكَرَامَةِ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُحَمَّدٍ قُلْ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ  عَلَى مَا اِخْتَصَّنِي بِهِ مِنْ هَذِهِ اَلْفَضِيلَةِ وَ قَالَ لِأُمَّتِهِ وَ قُولُوا أَنْتُمْ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ اَلْعٰالَمِينَ  عَلَى مَا اِخْتَصَّنَا بِهِ مِنْ هَذِهِ اَلْفَضَائِلِ .

سیدی و مولای حضرت امام الزکی الحسن العسکری علیه السلام این حدیث قدسی را روایت فرمودند : محمّد بن القاسم استرآبادى مفسّر رضى اللّٰه عنه از يوسف بن محمّد بن زياد و على بن محمّد بن يسار،از پدرشان،از حضرت حسن بن على بن محمّد بن على بن موسى بن جعفر بن محمّد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب عليهم السّلام،فرمودند: مردى محضر مبارك حضرت رضا عليه السّلام رسيد عرض كرد:اى پسر رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم بفرماييد تفسير:« اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ‌ رَبِّ‌ اَلْعٰالَمِينَ‌  » چيست‌؟ حضرت فرمودند:پدرم از جدّم،از حضرت باقر و آن حضرت از حضرت زين العابدين و آن بزرگوار از پدرش عليهم السّلام نقل كردند كه مردى محضر مبارك امير المؤمنين عليه السّلام مشرّف شد و عرضه داشت تفسير« اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ‌ رَبِّ‌ اَلْعٰالَمِينَ‌  » چيست‌؟ حضرت فرمودند:الحمد للّٰه تفسيرش اين است كه بندگان خدا برخى از نعمت‌هاى الهى را اجمالا بدانند و در مقابل آنها حق را بستايند زيرا قادر بر دانستن تمام آنها مفصّلا نيستند چه آنكه نعمت‌هاى حق تعالى قابل شمارش يا دانستن نيستند،پس حق تعالى به بندگان مى‌فرمايد:بگوييد: حمد براى خدا است در مقابل نعمت‌هايى كه پروردگار عالميان به ما داده است و عالميان عبارتند از:جماعات و گروههايى از مخلوقات چه جمادات و چه حيوانات امّا حيوانات را مورد نعمت قرار داد،به خاطر آنكه حق تعالى به قدرت كامله‌اش آنها را حركت داده از رزق خود غذا به آنها عنايت فرموده،آنها را در كنف و سايه خود احاطه نموده،هر كدام را به نحوى كه مصلحت ايجاب مى‌كند مورد تدبير قرار داده است.و امّا جمادات را مورد نعمت قرار داد:به خاطر آنكه حق تعالى آنها را با قدرت خود نگاه داشت،جمادات متّصل را از جدا شدن نگاه داشت و جمادات منفصل را از اتصال و چسبيدن حفظ‍‌ كرد،آسمان را از افتادن بر روى زمين مصون داشت مگر آنكه خود به آن اذن سرنگون شدن دهد چنانچه زمين را از فرو رفتن حفظ‍‌ كرد مگر وقتى كه خود به آن چنين امرى فرمايد،حق تعالى به بندگانش مهربان و رحيم مى‌باشد. سپس امام عليه السّلام فرمودند:ربّ‌ العالمين يعنى حق تعالى مالك و خالق عالميان بوده روزى آنها را به سويشان مى‌فرستد از آن جايى كه مى‌دانند و نمى‌دانند،روزى بندگان بينشان تقسيم شده و تمام انسانها از آن بهره‌مند هستند نه تقواى متّقى و پرهيزكار آن را زياد كرده و نه عصيان و فجور معصيت‌كار آن را ناقص و كم نموده، بين ما و آن رزق حجاب و پرده‌اى است كه رزق طالب آن مى‌باشد اگر يكى از شما بخواهد از روزى خود فرار كرده و بگريزد،روزى به طلبش آمده همان طورى كه مرگ به طلبش مى‌آيد. خداوند جلّ‌ جلاله مى‌فرمايد:بگوييد:حمد براى خدا است در مقابل نعمت‌هايى كه به ما داده است و در كتب پيشينيان قبل از اين كه آفريده شويم ما را ياد كرده است،پس در اين عبارت بر حضرات محمّد و آل محمّد صلوات اللّٰه عليهم اجمعين و شيعيان ايشان واجب شده كه خدا را شكر نموده و در مقابل برترى و تفضيلى كه به ايشان بر سائر امم داده از او قدردانى كنند. شرح خبرى كه در كتب پيشينيان از حضرات محمّد و آل محمّد عليهم السّلام و شيعيان ايشان ياد شده است و امّا شرح خبر مزبور:رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمودند: زمانى كه خداوند عزّ و جل حضرت موسى بن عمران عليه السّلام را مبعوث فرمود و وى را برگزيد و دريا را برايش شكافت و بنى اسرائيل را نجات داد و تورات و الواح را به وى اعطاء فرمود خود را در دربار ذو الجلال صاحب مكان و شرف ديد لذا به پروردگار عرض كرد: پروردگارا،به من كرامتى دادى و عنايتى فرمودى كه به احدى قبل از من چنين توجّهى نفرمودى. خداوند عزّ و جلّ‌ فرمود:اى موسى آيا مى‌دانى كه محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم نزد من از تمام فرشتگان و جميع مخلوقاتم برتر و بالاتر است‌؟موسى عرض كرد:پروردگارا اگر محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم نزد تو از تمام مخلوقاتت افضل است آيا در ميان آل انبياء،از آل من كسى اكرم و افضل مى‌باشد؟ خداوند جلّ‌ جلاله فرمود:اى موسى،آيا نمى‌دانى كه فضل و برترى آل محمّد بر تمام انبياء همچون فضل و برترى محمّد بر جميع مرسلين است‌؟ موسى عليه السّلام:عرض كرد:پروردگارا اگر آل محمّد چنين هستند پس آيا در ميان امم انبياء امّتى از امّت من برتر نزد تو مى‌باشد؟چه آنكه بر امّت من ابر سايه افكند و مرغ بريان با ترنجبين بر ايشان نازل نمودى و دريا را برايشان شكافتى‌؟ خداوند جلّ‌ جلاله فرمود:اى موسى آيا نمى‌دانى فضل و برترى امّت محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله بر تمام امّت‌ها همچون فضل خود او بر تمام خلائق است‌؟ موسى عرضه داشت:پروردگارا كاش ايشان را من مى‌ديدم،پس خدا وحى فرمود كه:تو ايشان را هرگز نخواهى ديد زيرا هنگام بروز و ظهور و خلقت ايشان اكنون نيست ولى به زودى آنها را در بهشت يعنى در جنات عدن و فردوس برين در محضر حضرت محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم خواهى ديد و ملاحظه مى‌كنى كه در نعمت‌هاى بهشتى غوطه‌ور و در خيرات و زيبائى‌هاى آن غرق مى‌باشند،آيا دوست دارى سخن ايشان را به سمع تو برسانم‌؟ موسى عرضه داشت:آرى اى پروردگار من‌؟ خداوند عزّ و جل فرمود:در مقابل من بايست  روبرويم بايست!و آستين خويش بالا زن!مانند ايستادن بندۀ ذليل و خوار! مقابل سيّد جليل صاحب إختيار!. موسى (علی نبینا و آله و علیه السلام) ،چنين كرد. آنگاه؛پروردگار عزّ و جلّ‌ ما!  ندا در داد:اى امّت محمّد! ناگاه،تمامشان باو جواب دادند: لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك‏ و آنها در صلب پدران و رحم مادرانشان بودند. إمام علیه السلام فرمودند :پس؛خداى تعالى!اجابت آنان را[شعار حج]قرار داد. آنگاه؛پروردگار عزّ و جلّ‌ ما!ندا كرد: اى امّت محمّد!يقين بدانيد،قضا(و قدر)من بر شما،چنين است كه؛رحمتم بر غضبم پيش افتاده است و گذشتم بر عقابم  پس؛حقيقت  قبل از اينكه مرا بخوانيد، دعاى شما را پذيرفتم و قبل از اينكه از من بخواهيد،بشما عطا كردم از شما،كسى كه با شهادت لا إله الاّ اللّٰه وحده لا شريك له و أنّ‌ محمّدا عبده و رسوله بديدار من آيد،و حال آنكه؛در أقوال و گفتارش صادق،و در أفعال و كردارش،محق باشد  و گواهى دهد كه؛علىّ‌ بن أبى طالب،برادر و وصىّ‌ بعد از وى است و ولىّ‌ او است،-بطاعت و پيرويش ملتزم باشد،همچون پيروى و طاعت محمّد (صلی الله علیه و آله)  و گواهى دهد كه؛اوليائش[كه برگزيدگان و أخيار و پاكان روزگارند ]بعجايب آيات حق،ملبّس‌اند و دلائل حجج الهى‌اند و بعد از خدا و پيامبرش،أولياء پروردگارند، او را وارد بهشتم ميسازم.اگر چه؛گناهانش مثل كف دريا باشد . فرمود:زمانى كه؛پيامبر ما-محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله-برانگيخته شد، خداى تعالى فرمود : [اى محمّد (صلی الله علیه و آله) و آنگاه كه امّتت را ندا باين كرامت داديم،بجانب طور نبودى! و ليكن؛رحمتى از پروردگار تو است!]سپس؛خداى عزّ و جلّ‌!بمحمّد صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: بگو: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ‌ رَبِّ‌ الْعٰالَمِينَ‌  ،بر آنچه كه مرا از اين فضيلت،بآن،ويژگى بخشيد . و به امّتش فرمود: و شما بگوئيد: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ‌ رَبِّ‌ الْعٰالَمِينَ‌  ،بر آنچه كه ما را از اين فضيلت،بآن ويژگى بخشيد .

در نسخه  علل الشرایع  : لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَكَ وَ الْمُلْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

در نسخه کتاب شریف تفسیر امام حسن عسکری علیه  السلام : لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك‏  (در این نسخه انتهای آن لبیک دارد و در علل الشرایع ندارد)

۲-  علل الشرایع  (شیخ صدوق) ج۲ ص۴۳۳ / بحار الأنوار  ج۱۸ ص۳۷۰ : عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ اَلْوَلِيدِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ لِأَيِّ عِلَّةٍ أَحْرَمَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ وَ لَمْ يُحْرِمْ مِنْ مَوْضِعٍ دُونَهُ قَالَ لِأَنَّهُ لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ صَارَ بِحِذَاءِ الشَّجَرَةِ وَ كَانَتِ الْمَلاَئِكَةُ تَأْتِي إِلَى الْبَيْتِ اَلْمَعْمُورِ بِحِذَاءِ الْمَوَاضِعِ اَلَّتِي هِيَ مَوَاقِيتُ سِوَى الشَّجَرَةِ فَلَمَّا كَانَ فِي الْمَوْضِعِ الَّذِي بِحِذَاءِ الشَّجَرَةِ نُودِيَ يَا مُحَمَّدُ قَالَ لَبَّيْكَ قَالَ أَ لَمْ أَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَيْتُ وَ وَجَدْتُكَ ضَالاًّ فَهَدَيْتُ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ فَلِذَلِكَ أَحْرَمَ مِنَ الشَّجَرَةِ دُونَ الْمَوَاضِعِ كُلِّهَا .

از حسين بن وليد،از كسى كه ذكرش نموده،راوى مى‌گويد:محضر مبارك امام ششم عرض كردم:براى چه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم از مسجد شجره محرم شدند نه از غير آن‌؟ امام عليه السّلام فرمودند: زيرا وقتى حضرتش را به آسمان حركت دادند و روى آسمان به محاذى مسجد شجره رسيدند فرشتگان به بيت المعمور كه مى‌آمدند از محاذى همه مواقيت عبور مى‌كردند به استثناء مسجد شجره،هنگامى كه نبى اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم به محاذى اين مسجد رسيدند نداء آمد:اى محمّد صلّى اللّٰه عليه و آله. حضرت عرضه داشت:لبيك. خداوند فرمود:آيا تو را يتيم نيافتم پس مكانت دادم و گمشده نيافتم پس راه را نشانت دادم‌؟ نبى اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم عرض كرد:حمد و نعمت و سلطنت تمام از آن تو است،شريك و همتايى ندارى،لبيك،از اين رو از مسجد شجرة احرام بستند نه ساير مواقيت.

۳-من لا یحضره الفقیه (شیخ صدوق)  ج۲ ص۱۹۹ : وَ سُمِّيَ اَلْأَبْطَحُ أَبْطَحاً لِأَنَّ آدَمَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أُمِرَ أَنْ يَنْبَطِحَ فِي بَطْحَاءِ جَمْعٍ فَانْبَطَحَ حَتَّى اِنْفَجَرَ اَلصُّبْحُ وَ إِنَّمَا أُمِرَ آدَمُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ بِالاِعْتِرَافِ لِيَكُونَ سُنَّةً فِي وُلْدِهِ وَ أَذِنَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لِلْعَبَّاسِ أَنْ يَبِيتَ بِمَكَّةَ لَيَالِيَ مِنًى مِنْ أَجْلِ سِقَايَةِ اَلْحَاجِّ وَ إِنَّمَا أَحْرَمَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنَ الشَّجَرَةِ لِأَنَّهُ لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ إِلَى اَلسَّمَاءِ فَكَانَ بِالْمَوْضِعِ اَلَّذِي بِحِذَاءِ اَلشَّجَرَةِ نُودِيَ يَا مُحَمَّدُ قَالَ «لَبَّيْكَ» قَالَ أَ لَمْ أَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَيْتُ وَ وَجَدْتُكَ ضَالاًّ فَهَدَيْتُ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ «الْحَمْدُ وَ النِّعْمَةُ وَ الْمُلْكُ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ» فَلِذَلِكَ أَحْرَمَ مِنَ اَلشَّجَرَةِ دُونَ الْمَوَاضِعِ كُلِّهَا وَ أَمَّا تَقْلِيدُ اَلْبُدْنِ فَلِيُعْرَفَ أَنَّهَا بَدَنَةٌ وَ يَعْرِفُهَا صَاحِبُهَا بِنَعْلِهِ اَلَّذِي يُقَلِّدُهَا بِهِ وَ الْإِشْعَارُ إِنَّمَا أُمِرَ بِهِ لِيَحْرُمَ ظَهْرُهَا عَلَى صَاحِبِهَا مِنْ حَيْثُ أَشْعَرَهَا وَ لاَ يَسْتَطِيعَ اَلشَّيْطَانُ أَنْ يَتَسَنَّمَهَا » .

 و وجه تسميۀ أبطح اينست كه آدم (عليه السّلام) مأمور شد تا در درّۀ ريگستان مشعر به پهلو بخوابد، و او چنان كرد تا آنگاه كه صبح بدميد. و آدم بدان جهت به اعتراف مأمور شد كه اين كار در ميان فرزندانش بصورت سنّتى درآيد. و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله عبّاس (عموى خود) را اجازه داد كه براى سقايت (آب‌رسانى) حاجّ‌ شبهاى منى در مكّه بيتوته كند. شرح:«بر حاجيان واجب است شبهاى ايّام تشريق را در منى باشند مگر در حال ضرورت». و علّت اينكه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله از محلّ‌ «شجره» احرام بست اين بود كه در شبى كه او را به آسمان بردند، چون بمحاذات شجره رسيد، ندا يافت اى محمّد، پاسخ داد لبّيك، صاحب ندا گفت: آيا تو را يتيم نيافتم و پناهت دادم‌؟ و آيا نه اينست كه تو را گمشده يافتم پس راهنمائيت كردم‌؟ پس پيمبر صلّى اللّٰه عليه و آله گفت: «الحمد و النّعمة و الملك لك، لا شريك لك». و بهمين جهت در نزد شجره احرام بست نه در مواضع ديگر. 

{شرح مجلسی اول رحمة الله علیه :  چيزى كه سبب مغفرت باشد  اعتراف است  و حضرت آدم تعليم ديگران  نمود و اگر نه خود معصوم بود و از همین اين جهت است تضرعات و اعترافات معصومين سلام اللّٰه عليهم }

۱-لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ- لَا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْك‏

۲-                                                    إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ

۳-                                                        الْحَمْدُ وَ النِّعْمَةُ وَ الْمُلْكُ لَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ

شیخ عبدالحسن امامی منش – ماه مبارک رمضان ۱۴۴۶  قم مقدسه